Baş duruşu yani Sanskrit dilindeki orijinal adıyla Şirşasana, kadim yoga metinlerinde “Asanaların Kralı” olarak geçer ve bedenin dengelenmesini, kuvvetlenmesini sağlayan önemli duruşlardan biridir. Bu duruşu pratik ederken fiziksel bedenimizde birçok değişim meydana gelir. Yoga pratiğine yeni başlamış kişilerin, bir an önce yapmak istediği bu asananın fiziksel etkilerini gelin biraz daha detaylı inceleyelim;
İnternette ve birçok kitapta rastlayacağınız, “ters duruşlarda beyine giden kan artar” bilgisinin aksine, bu duruşlarda beyine giden kan miktarı artmaz. Aksine yapılan bir çalışmada, baş duruşunda ilk saniyelerde beyine giden kan akışının çok kısa bir süreliğine azaldığı, sonrasında ise hızlıca düzelip tekrar eski haline döndüğü gösterilmiştir. Baş duruşu sırasında, her kalp atışında kan hacminin %20’sini alan beyin, kalp seviyesinin altında kalır. Bu durum kan akışının tekrar düzenlenmesi için güçlü bir uyarı oluşturur. Her gün bu uyarıyı oluşturmak bedenin kan akımı ve kan basıncı adaptasyon mekanizmalarını aktive ederek, dolaşım sisteminin daha güçlü ve dinamik olmasını destekler. Her duruma uyum sağlayabilen bir dolaşım sistemi ise yüksek tansiyon ve çeşitli dolaşım bozukluklarından bizi korur.
Bedenimizin her tarafını saran daha yavaş ve sessiz bir dolaşım ise lenfatik sistemdir. Lenfatik dolaşım sistemi dokularda hücreler arası alanda kalmış, kan akımı tarafından temizlenmeyen maddeleri ve sıvıları uzaklaştırmak için çalışır. Lenfatik damarlar topladıklarını tekrar kan dolaşımına boşaltır. Bu sistemin dengeli işlemesi içinse, kasların aktif olarak kasılması ve lenfatik damarları sıkıştırarak pompalama etkisi yapması gerekir. Özellikle kalp hizasının altında kalan lenfatik damarlar için, yerçekimine karşı bir akış gerçekleştirmek zorlu bir işlemdir. Baş duruşu gibi ters duruşlarda ise lenfatik akım yerçekiminin etkisiyle kolaylaşır ve bu damarlar içindeki sıvıyı kolaylıkla kalbe gönderir. Ayrıca benzer etki yine düşük basınca sahip toplar damarlar için de geçerlidir.
Ters durmak sinir sistemimiz üzerinde de olumlu sonuçlar açığa çıkarır. Yapılan bazı çalışmalarda bilinci geliştirdiği ve zekayı keskinleştirdiği gibi sonuçlar açıklanmıştır. Bu durum modern bilim tarafından net olarak ortaya koyulmuş olmasa da, basit olarak pozisyon değişikliği ile sinirsel yapının organizasyonunda farklı bağlantılar kurmasıyla açıklanabilir. Çünkü beden için her duruş farklı bir bilgi kaynağıdır. Ve hatırlamak gerekir ki, anne karnında hepimiz bol bol baş üstü duruşta vakit geçirdik. Anne karnındaki dönemde bir bebeğin yoğun sinirsel gelişim gösterdiğini düşünecek olursak, bebeğin anne karnında ters durması bir rastlantı olmasa gerek…
Bedenimiz otomatik çalışan muhteşem bir biyolojik makinedir. Fakat bu biyolojik makine sabit değil, olduğu ortama ve aldığı verilere göre kendini adapte edebilen bir çalışma prensibine sahiptir. Yani her uyaranda otonom sinir sistemi kendini yeniden ayarlar. Çünkü bedenin tek gayesi, varlığını sürdürebilmek için iç ve dış ortamı dengede tutmaktır. Neredeyse bütün organları yöneten otonom sinir sistemi, baş üstü ve ters duruşlarda farklı uyarılar aldığı için kendini tekrar düzenler. Bu düzenleme onu daha da güçlendirerek, dayanıklı hale getirir. (Otonom sinir sistemi hakkında daha fazla bilgi için “Yoga ile Sinir Sitemini Dengele”yazımı okuyabilirsin)
İç organlarımız içinse ters durmak, çalışma dinamiğini değiştiren önemli bir uyarıdır. Bu konuda net çalışmalar olmasa da, kendi bedensel hislerimden ve bilgilerimden çıkarımım, organların çalışma dinamiğini canlandırdığıdır. Bedendeki her hücrenin, farklı uyaranı yeni bir bilgi olarak kabul edip kendini yeniden şekillendirme özelliğini göz önüne alacak olursak; baş üstü duruşun iç organlarımıza etkisi olmadığını düşünmek bize eksik bir bakış açısı sunar.
Son olarak kas iskelet sisteminde boyun ve omurga etrafındaki kaslar, baş duruşu ile daha da güçlenir. Özellikle günümüzde boyun ve omurganın diğer kısımlarına ait rahatsızlıkların arttığını düşünecek olursak, bizi bu rahatsızlıklardan koruyacak önemli bir duruştur. (Boyun ve diğer omurga bölgelerine ait rahatsızlığı olanların, bu duruşları doktoruna danışarak ve bu rahatsızlıklarda bilgili bir eğitmen eşliğinde çalışmalarını tavsiye ediyorum.)
Şirşasana, çalışması keyifli ve anlattığım gibi bedensel olarak birçok faydası olan bir duruştur. Bu duruşu adım adım nasıl pratik edeceğini öğrenmek için, aşağıda yer alan dersimi uygulayabilirsin.
Sevgilerimle
Editör: Dr. Burak Ayhan
Comments